ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ
ਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਬਲੀ
ਸਾਲ 2013-14 ਦਾ ਸੈਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ
ਹੋਣ ਸਾਰ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ
ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ 'ਚ ਪੜ•ਨ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ
ਕਾਪੀਆਂ ਅਤੇ ਮੈਪ ਮਾਸਟਰ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਦੋ ਤਿੰਨ ਖਾਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਮਿਥੇ ਰੇਟਾਂ 'ਤੇ
ਹੀ ਖਰੀਦਣ। ਇਹ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਕਾਪੀਆਂ ਜਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 6ਵੀਂ ਤੋਂ 12ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਸਾਇੰਸ, ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ,
ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਹਿਸਾਬ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਕਾਪੀਆਂ ਦੇ
ਵਿਕਰੀ ਟੈਂਡਰ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਨ•”ਾਂ ਤੋਂ 1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਬਤੌਰ ਪੇਸ਼ਗੀ
ਰਾਸ਼ੀ ਵੀ ਜਮ•ਾ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਮੌਕੇ ਵਿਵਾਦ ਵਧ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਸਬੰਧਿਤ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ
ਕੁਝ ਨੇ ਸਕੂਲ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀਆਂ ਹੀ ਚਿੱਠੀਆਂ ਕੱਢ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਕਾਪੀਆਂ ਖਰੀਦਣ ਲਈ
ਧਮਕਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ
ਦੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਵੱਲੋਂ ਬਚਾਅ
ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਹਿਤ ਨੂੰ ਧਿਆਨ 'ਚ
ਰੱਖਦਿਆਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਸਤੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਕਾਪੀਆਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣ।
ਪਰ ਅਸਲੀਅਤ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ
ਕਾਪੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਨਾਲੋਂ 35-40 ਫੀਸਦੀ ਤੱਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਤੇ
ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀਆਂ ਵੀ ਸਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਕੂਲਾਂ
ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਲਾਈਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਗੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਕਾਪੀਆਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੇਚੀਆਂ
ਗਈਆਂ। ਏਸੇ ਤਰ•ਾਂ ਹੁਣ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਵੱਲੋਂ ਵਿਭਾਗ ਨਾਲ ਸੌਦਾ ਕਰਕੇ ਸਕੂਲਾਂ
ਦੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ਲੀਲ, ਗੈਰ ਮਿਆਰੀ ਤੇ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਵਾਦ ਅਖਬਾਰਾਂ
ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸਦੀਆਂ ਨਿਤ ਦਿਨ ਨਵੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਖੁੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ
ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਕਾਪੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ
ਟੈਂਡਰ ਮੰਗੇ ਗਏ ਸਨ। ਟੈਂਡਰ ਲੈਣ ਲਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ 65 ਕਾਪੀਆਂ ਦੇ ਸੈਂਪਲ
ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਸ਼ਰ ਐਸੋਸਿਏਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਉਦੋਂ ਇਹਨਾਂ ਟੈਂਡਰਾਂ 'ਚ ਕਰੋੜਾਂ ਦਾ
ਘਪਲਾ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੈਂਪਲ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਨਾਕਾਫ਼ੀ ਸੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੁਣ ਰੌਲਾ ਪੈਣ ਤੋਂ
ਬਾਅਦ ਫੈਸਲਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਗਲਤੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਕਾਪੀਆਂ ਵਾਪਿਸ ਮੰਗਵਾ ਲਈਆਂ
ਗਈਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਕਸੂਤੇ ਫਸੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਇਸ ਧਾਂਦਲੀ ਦੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੂਸਰੇ
ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਿਰ ਸੁੱਟਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕੁੱਲ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਨਾਲਾਇਕੀ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ 'ਤੇ
ਜ਼ੋਰ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ
ਸਭ ਅੱਛਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਉਂ ਕਰਕੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਲੁਕੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀਆਂ
ਡੂੰਘੀਆਂ ਪਸਰੀਆਂ ਜੜ•ਾਂ ਨੂੰ ਢਕ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿਲੇਬਸ
ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਕਾਪੀਆਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਰਸੂਖਵਾਨ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਲਈ ਮੋਟੀ ਕਮਾਈ ਦਾ
ਸਾਧਨ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਸਿਲੇਬਸ ਮਿਥਣ ਜਾਂ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿੱਦਿਅਕ ਲੋੜਾਂ ਦੇ
ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾਮੁਖੀ ਆਰਥਿਕ ਹਿਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਤਹਿ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ। ਨਵੇਂ
ਸਿਲੇਬਸ ਤੈਅ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਜਾਂ ਸਿਲੇਬਸਾਂ 'ਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੁਝ ਖਾਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ
ਹੁੰਦੇ ਨਫ਼ੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਗਿਣਤੀ-ਮਿਣਤੀ ਲਾ ਕੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ 'ਚ ਇਹ ਕੋਈ ਅਲੋਕਾਰੀ
ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਬੋਰਡਾਂ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਿਲੇਬਸਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਸਤੇ ਰੇਟਾਂ 'ਤੇ ਛਾਪਣ
ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਲਗਭਗ ਠੱਪ ਪਿਆ ਹੈ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਓਸੇ ਇੱਕ ਸਿਲੇਬਸ
ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇ ਖਾਤਰ ਦੋ-ਦੋ, ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਰੀਦਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ
ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸਾਲ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਕੇ ਵਾਧੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਉਂ ਹੀ ਚੰਗੀ ਪੜ•ਾਈ
ਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਭਾਲ 'ਚ ਲੱਗੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਤਰ•ਾਂ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ ਯੋਗਤਾ ਤੇ ਦਾਖਲਾ ਟੈਸਟਾਂ
ਲਈ ਮਹਿੰਗੇ ਮੁੱਲ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਮਜ਼ਬੂਰੀ
ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਚਾਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਢਿੱਡ ਮੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ
ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਵੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇ ਕੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਉਪਰੋਕਤ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ।
ਮੁਲਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜਨਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਧੜਾਧੜ ਵਾਪਰ ਰਹੇ 2ਜੀ-3ਜੀ ਵਰਗੇ ਘਪਲਿਆਂ ਤੇ ਕੋਲਾ
ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਦੇ ਦੌਰ 'ਚ 'ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਭਲਾਈ' ਖਾਤਰ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਕਾਲੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ
ਨੇ ਅੱਜ ਜਾਂ ਕੱਲ• ਬਾਹਰ ਆਉਣਾ ਹੀ ਸੀ। ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੂਸਰੇ ਅਧਿਕਾਰੀ
ਜਾਂ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕਰਤੂਤ ਵਜੋਂ ਜਾਂ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਨਾਲਾਇਕੀ ਵਜੋਂ ਹੀ ਨਾ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ। ਮੰਡੀ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ
'ਚ ਨਿੱਜੀ ਹਿਤਾਂ ਖਾਤਰ ਸਾਂਝੇ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇਣਾ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਦਸਤੂਰ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਇਸ
ਦਸਤੂਰ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੈਰ ਪੈਰ 'ਤੇ ਲੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ਠੱਗਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ
ਰਸੂਖ਼ਵਾਨ ਲੋਕ ਇਸ ਲੁੱਟ ਨਾਲ 'ਚ ਹੱਥ ਰੰਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੁੱਟ ਦੇ ਇਸ ਦਸਤੂਰ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ
ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਏਕੇ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੀ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ
ਖੇਤਰ 'ਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਘਪਲਾ ਬੇਪੜਦ
ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਸਿਕੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਮਲੂਕਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ 'ਚ ਉਸਦੇ ਚਹੇਤੇ ਅਫ਼ਸਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ
ਨੂੰ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੈਰ ਮਿਆਰੀ, ਅਸ਼ਲੀਲ ਤੇ ਸਸਤੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਸਪਲਾਈ
ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਵਾਦ 'ਚ ਘਿਰ ਗਏ ਹਨ। ਦੋਸ਼ ਹਨ ਕਿ 9.8 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਗ੍ਰਾਂਟ ਨੂੰ ਖੁਰਦ ਬੁਰਦ ਕਰਨ ਦੀ
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਗ੍ਰਾਂਟ ਰਮਸਾ ਸਕੀਮ ਅਧੀਨ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ
ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਖਰੀਦਣ ਵਾਸਤੇ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇਨ•ਾਂ ਪੈਸਿਆਂ
ਦੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ•ੇ ਦੀ ਇੱਕ ਜਾਅਲੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਕੰਪਨੀ 'ਫਰੈਂਡਜ਼
ਪਬਲਿਸ਼ਰ' ਰਾਹੀਂ ਉਪਰੋਕਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਫ਼ਰਮ
ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਸੌਦੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੀਮਿੰਟ ਦੀਆਂ ਪਾਈਪਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ,
ਪਰ ਇਸ ਸੌਦੇ ਲਈ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕੰਪਨੀ ਵਜੋਂ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਘਪਲੇ ਦੀਆਂ ਰੋਜ਼ ਖੁੱਲ ਰਹੀਆਂ
ਤਹਿਆਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਨਿੱਜੀ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਲਈ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਧੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਖੋਲ•
ਕੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਮਾਇਆ ਜਾਂਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਰਤਿਆਂ ਧਰਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਢੰਗਾਂ
ਨਾਲ ਗੱਫ਼ੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਘਪਲੇ ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦਮ ਘੁੱਟੇ ਜਾਣ ਦੇ ਅਮਲ ਨੂੰ ਹੋਰ
ਅੱਡੀ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੁਨਾਫ਼ੇਖੋਰ ਹਿਤ ਸੂਖ਼ਮ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ਲੀਲ ਸਮੱਗਰੀ ਪਰੋਸਣ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼
ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
ਬਾਲ ਮਨ
ਕਿਵੇਂ ਬਣਨਗੇ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ਦੇ ਹਾਣੀਂ
. . . ਘਪਲਿਅ”ਾਂ-ਘੁਟਾਲਿਅ”ਾਂ
ਨਾਲ ਨਿੱਜੀ ਤਿਜੌਰੀਅ”ਾਂ ਤ”ਾਂ ਭਰੀਅ”ਾਂ ਜਾ ਸਕਦੀਅ”ਾਂ ਹਨ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲਮਨ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ
ਦੇ ਹਾਣੀ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਕੂਲੀ ਬੱਚਿਅ”ਾਂ ਨੂੰ ਪਰੋਸੀ ਗਈ ਸਮਗਰੀ ਦੀਅ”ਾਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣ”ਾਂ
ਦੇਣੀਅ”ਾਂ ਮੁਨਾਸਬ ਹੋਣਗੀਅ”ਾਂ:
ਬੱਲੇ-ਬੱਲੇ-ਬੱਲੇ ਕੁੜੀ ਰੋਅਬ
ਨਾਲ ਬਈ ਚੱਲੇ
ਜਦੋਂ ਤੁਰਦੀ ਧਰਤੀ ਹੱਲੇ, ਮੁੰਡੇ ਫਿਰਨ ਵਟਾਉਣ ਨੂੰ ਛੱਲੇ
ਪਰ ਉਹ ਹੱਥ ਨਾ ਆਉਂਦੀ ਹੋਏ…
ਜਦੋਂ ਤੁਰਦੀ ਧਰਤੀ ਹੱਲੇ, ਮੁੰਡੇ ਫਿਰਨ ਵਟਾਉਣ ਨੂੰ ਛੱਲੇ
ਪਰ ਉਹ ਹੱਥ ਨਾ ਆਉਂਦੀ ਹੋਏ…
ਉਪਰੋਕਤ ਗੀਤ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਦਿੰਦਾ
ਸ਼ਾਇਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੱਭਰੂ ਤੇ ਪੰਜਾਬਣ ਕੁੜੀਅ”ਾਂ ਇਨ•”ਾਂ ਦੀ ਤ”ਾਂ ਗੱਲ ਹੀ ਕੁਝ ਹੋਰ
ਹੈ। ਗੱਭਰੂ ਆਪਣੀ ਮੁੱਛ ਨੂੰ ਥੱਲੇ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੰਦਾ ਤੇ ਮੁਟਿਆਰ”ਾਂ ਆਪਣੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਨੂੰ ਪਹਿਨ ਕੇ
ਹੀਰ ਵ”ਾਂਗ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿੰਦੀਅ”ਾਂ ਅਤੇ ਨਾਗਣ ਵ”ਾਂਗ ਵਲ ਖਾ ਕੇ ਤੁਰਦੀਅ”ਾਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹੋ ਇਨ•”ਾਂ ਦੀ
ਫ਼ਿਤਰਤ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਵੀ। 'ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿੱਚ' ਗੀਤ 'ਚ ਉਹ ਨਵੀਂ ਆਈ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਨੂੰ 'ਪਟੋਲਾ'
ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮੁੰਡਿਅ”ਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵ”ਾਂਗ ਚੜ• ਜ”ਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕੁੜੀ
ਨੂੰ 'ਪੰਜ ਫੁੱਟੀ ਤਲਵਾਰ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੀਤ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬਣ”ਾਂ ਦੇ
ਸੁਹੱਪਣ ਅੱਗੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਤ”ਾਂ ਕੀ, ਰੱਬ ਵੀ ਦੇਖ ਕੇ ਦੰਗ ਰਹਿ ਜ”ਾਂਦਾ ਹੈ। 'ਜੀਜਾ-ਸਾਲੀ' ਵਰਗੇ ਹੋਰ
ਵੀ ਇਤਰਾਜ਼ਯੋਗ ਗੀਤ ਹਨ ਜਿਨ•”ਾਂ ਨੂੰ ਛਾਪਣਾ ਵਾਜਬ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ 'ਗੁਰੂ ਨਗਰੀ' ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ
ਪੁਸਤਕ”ਾਂ ਛਾਪਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਨੇ ਛਾਪੀ ਹੈ। 'ਤੁਹਾਡੀ ਸਿਹਤ' ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਛਾਪੀ ਗਈ ਸਮਗਰੀ ਬਾਲ
ਮਨ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਔਰਤ”ਾਂ ਦੇ ਰੋਗ”ਾਂ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ• ਕੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ
ਹੈ ਜੋ ਸਕੂਲ ਪੱਧਰ ਦੇ ਬੱਚਿਅ”ਾਂ ਦੇ ਪੜ•ਨਯੋਗ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ।
'ਬਾਲ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼' ਦੀ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ,
ਡਾ.ਧਨਵੰਤ ਕੌਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਅ”ਾਂ ਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਘੁਮਿਆਰ
ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵ”ਾਂਗ ਲਚਕੀਲਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਘੜਨਹਾਰੇ ਦੇ ਹੱਥ”ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਮ ਸੰਭਾਵਨਾਵ”ਾਂ ਨਾਲ
ਯੁਕਤ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਹੀ, ਸੰਤੁਲਿਤ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸਾਰੀ
ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਾਲਮਨ ਦਾ ਆਦਿ-ਬਿੰਦੂ ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਕਲਪਨਾ ਹੈ। ਨਵ”ਾਂ ਜਾਨਣ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਅਤੇ ਜਗਿਆਸਾ
ਇਸ ਦੀ ਸੰਚਾਲਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਨਵ”ਾਂ ਕਰ ਗੁਜ਼ਰਨ ਦਾ ਸਾਹਸ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਬੱਚੇ ਦੀਅ”ਾਂ ਅਮੂਰਤ ਕਲਪਨਾਵ”ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ
ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੇਧਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਅ”ਾਂ ਲੱਭਤ”ਾਂ
ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੀਅ”ਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਅ”ਾਂ ਅਤੇ ਸਬਕ”ਾਂ ਤੋਂ ਵਾਕਫ਼
ਕਰਾਇਆ ਜਾਵੇ। . . .
ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਸਕੂਲ”ਾਂ
ਅਤੇ ਲਾਇਬਰੇਰੀਅ”ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਤੋਖਜਨਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲ”ਾਂ ਤੋਂ ਸਕੂਲੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀਅ”ਾਂ
ਲਈ ਪੁਸਤਕ”ਾਂ ਦੀ ਖ਼ਰੀਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤ”ਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਅ”ਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ
ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥੀ ਹਿੱਤ”ਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਜ਼ਿਲ•ਾ ਲਾਇਬਰੇਰੀਅ”ਾਂ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਸਾਹ ਗਿਣ
ਰਹੀਅ”ਾਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਟੈਕਸਟ ਬੁੱਕ ਬੋਰਡ ਦਾ ਪਹਿਲ”ਾਂ ਹੀ ਭੋਗ ਪੈ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।
ਦੋ ਕਰੋੜੀ ਬਜਟ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਉੱਤੇ ਝੂਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਕੂਲੀ
ਲਾਇਬਰੇਰੀਅ”ਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚੋਂ ਤ”ਾਂ ਕੀ ਫੰਡ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣੇ ਸਨ, ਉਲਟਾ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ
ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਫੰਡ”ਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। . . . .
